[:tr]Kadife Devrimin 27. Yılı - Kadife Devrim, Çekoslovakya tarihi, Çekya[:]

KADİFE DEVRİM 27. YILINDA: Tarihe Kısa Bir Bakış

17 Kasım, hem Çek Cumhuriyeti’nde hem de Slovakya’da ulusal tatildir ve Kadife Devriminden beri ulusal bir bayramdır. 17 Kasımın anlamı sadece Kadife Devrim değildir, aynı zamanda 1939 tarihinde yaşanan olaylar sonucunda ortaya çıkan Uluslararası Öğrenciler Günüdür.

Peki, ‘ULUSLARARASI ÖĞRENCİLER GÜNÜ‘ ve ‘KADİFE DEVRİM‘ nedir?

1) Uluslararası Öğrenciler Günü Nedir ve Nasıl Doğmuştur?

Uluslararası Öğrenciler Günü, bazı üniversiteler tarafından yabancı öğrencilerin ve çok kültürlülüğün günü olarak kutlanır. Ancak bu günün gerçek anlamı nedir?

1930’lu yıllar, Hitler’in Nazi Almanyası’nın gücünü arttırdığı yıllar olarak bilinir. Hitler’in 1938 yılındaki baskıları sonucunda, Büyük Britanya (Chamberlain), Fransa (Daladier), İtalya (Mussolini) ve Almanya (Hitler) arasında imzalanan Münih Antlaşması sonucu, Çekoslovakya’nın büyük bir silah fabrikasının (Skoda) bulunduğu ve stratejik öneme sahip Südetler bölgesinin Nazi Almanya’sına verilmesiyle Çekoslovakya’nın gücü zayıflamış. 1939 yılında Nazi Almanyası Çekoslovakya’nın yarısını işgal etmesiyle Çekoslovakya parçalanmış (Bohemya ve Moravya Protektorası – Slovak Cumhuriyeti).

1.1) 1939 yılının Ekim ve Kasım aylarında neler yaşandı?

28 Ekim 1939, Cumartesi: Çekoslovakya’nın bağımsızlığının 21. yılının olduğu gün anti-nazi gösteriler sırasında, Prag Charles Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde öğrenci olan Jan Opletal (resimdeki kişi), Hitler’in kişisel muhafızlığını yapmak üzere kurulan birlikler olan SS (Schutzstaffel, yani Koruma Timi) tarafından karnından vurularak ciddi şekilde yaralanmış. Ayrıca, Václav Sedláček gibi bazı işçiler de öldürülmüş.

11 Kasım 1939, Cumartesi: Hitler’in SS güçleri tarafından karnından vurularak yaralanan Jan Opletal hayatını kaybetmiştir.

15 Kasım 1939, Çarşamba: Prag Charles Üniversitesi’nin bulunduğu Albertov’da binlerce öğrencinin katıldığı Jan Opletal’in cenaze töreni yapılmış ve bu tören daha sonra anti-nazi gösterilerine dönüşmüş. Jan opletal’in cenazesi bugün, Olomouc Bölgesi’nde bulunan Naklo köyündedir.

17 Kasım 1939, Cuma: Opletal’in cenaze töreni sonrası başlayan anti-nazi gösterileri sonucunda,

Profesor ve öğrenci liderleri olmak üzere 9 kişi öldürülmüş [Josef Matoušek (Prof.), Jaroslav Klíma, Jan Weinert, osef Adamec, Jan Černý, Marek Frauwirth, Bedřich Koula, Václav Šafránek, František Skorkovský].
1200 öğrenci toplama kamplarına götürülmüş (Sachsenhausen Toplama Kampı).
Bütün Çek üniversiteleri kapatılmış. Sadece Alman üniversiteleri faaliyete devam etmiş.

2 yıl sonra 1941’de: Hayatını kaybedenler, ilk defa, Londra’da Uluslararası Öğrenci Konseyi tarafından anılırlar. 17 Kasım dünyada Uluslararası Öğrenciler Günü olarak ilan edilmiş.

2) Kadife Devrim Nedir ve Neler Yaşanmıştır?

17 Kasım – 29 Aralık 1989 tarihlerinde Çekoslovakya‘da meydana gelen, çevresindeki ülkelerle kıyaslandığında ılımlı geçen bir devrimdir. Kadife Devrim denmesinin sebebi bu yüzdendir.

Bu tarihler arasında, tek parti hükümeti olan Çekoslovakya Komünist Parti’sine karşı gösteriler başlamış. Öğrencilerin ve yaşlı karşıtların bir arada olduğu bu gösteriler 29 Aralık 1989’a kadar devam etmiş. Bu olaylar sonucunda, 1946 seçimlerinde elde ettiği zaferle gücünü giderek arttıran Çekoslovakya Komünist Partisi’nin 1948’de yönetimi ele alarak tek parti devletini kurmasıyla (komünist tarih yazımında Şubat Zaferi olarak bilinmektedir) 41 yıllık stalinist dönem başlamış.

1968 yılında Alexander Dubček’in Prag Baharı olarak adlandırılan siyasi liberalleşme konusundaki girişimleri, Sovyetler Birliği ve Varşova Paktı müttefikleri tarafından Çekoslovakya’nın işgali ile sonuçlanmış ve Prag Baharı durdurulmuş. Dolayısıyla, Çekoslovakya Komünist Partisi’nin de otoritesi artmış.

1948’de başlayan 41 yıllık satalinist dönemin 1989 yılında kansız ve demokratik bir şekilde sona ermesi olayı Kadife Devrim olarak bilinmektedir. Bu devrim ile birlikte, planlı ekonomi sona ermiş, parlamenter cumhuriyet sistemine geçilmiş, 1968 Çekoslovakya’nın işgali sonrası siyasi faaliyetlerde bulunması ve yazı yazması yasaklanan ve devrimin öncüsü olarak bilinen Vaclav Havel 1990’daki serbest seçimlerde cumhurbaşkanı olmuş. Ülkede ilk defa komünist olmayan bir hükümet yönetime geçmiş. 2 yıl sonra, yine Havel’in öncülüğünde, Çekoslovakya ikiye ayrılmıştır (Çek Cumhuriyeti ve Slovakya). Çek Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı yine Vaclav Havel‘dir. Bu isim aynı zamanda Çek Cumhuriyeti’nin en büyük şehri Prag’ın havaalanının adıdır.

2.1) Kadife Devrim’e Doğru: 17 Kasım – 29 Aralık 1989 döneminde neler yaşandı?

16 Kasım 1989, Perşembe: Uluslararası Öğrenciler Günü’nü anmak amacıyla Bratislava’da lise ve üniversite öğrencileri barışçıl bir gösteri düzenlemişler. Slovakya Eğitim Bakanlığına bir temsilci yollayarak taleplerini iletmişler.

17 Kasım 1989, Cuma: Çekoslavakya’nın başkenti Prag’da, binlerce üniversite öğrencisi Uluslararası Öğrenciler Günü’nü anmak üzere bir araya gelmişler. Albertov‘dan yürümeye başlayan öğrencilerin yollarını Národní třída caddesinden geçerken, yöneticilerden emir alan polisler kesmiş ve caddenin diğer tarafı da kapatmış. Kaçış yollarını kapatan polis, o günlerde aranan ajan Ludvík Zifčák‘in de içinde olduğu göstericileri bastırmış.

Grup dağıtıldığı zaman, duygularının üstesinden gelerek hareketsiz bir şekilde caddenin ortasına uzanmış ve yaralı bile olmayan ajan Ludvík Zifčák polisler tarafından farkedilmiş. Polisler ajan Ludvík’i fark ettikten sonra onu ambulansa almışlar. ‘Öğrencinin öldüğü’ konusunda oluşan korkulu atmosferi kontrol altına almak amacıyla polis harekete geçmiş.

Aynı akşam öğrenciler ve tiyatrocular greve gitmişler. Bu gelişmeler insanlar arasında yayılmış ve devrimi hızlandıran unsurlardan birisi olurken, ülkede yeni gösterilerin de doğmasına neden olmuş. Sonraki hafta boyunca da polislere olan tepki artmış. İnsanlar sokakta gördükleri polislere kızgınlıklarını göstermişler bir hafta boyunca. Polisler ‘Biz emirleri uyguluyoruz, görevimiz insanları korumak, size zarar vermek değil’ dese de bu durum devam etmiş, ta ki polis Pinc’in yaptığı konuşmaya kadar. Bu konuşmadan sonra polise olan tepkiler durulmuş.

Aşağıdaki görüntülerde, o dönemde görülen gösterilerden birini izleyebilirsiniz. Özellikle görüntünün 22:30” kısmında polis Pinc konuşma yapıyor. Bu konuşamadan sonra insanların polislere tepkisi bitiyor ve sokakta gördüklerinde artık tepki göstermiyorlar, aksine sevgi gösteriyorlar. Burada 22:30” dan itibaren o kısmı özetliyorum.

22:30” – Topluluk: “Bizler insanız!” diye bağırıyorlar Polis Pinc’e.

22:50” – Topluluk: “Bizimle olun!” diye bağırıyor Polis Pinc’e.

23:11” – Polis Pinc: “Biz demokratik hareketleri durdurmak üzere görevlendirilmiştik. Biz Komünist Parti’nin aletiydik. Bunları yapmak istemedik. Üst düzey yöneticilerden gelen emirlerden dolayı böyle davrandık. Biz demokrasiyi destekliyoruz.” şeklinde seslenir.

26:22” – Topluluk: “Size bu emri kim verdi?” diye bağırır.

26:36” – Polis Pinc: “Kim olduğunu bilmiyoruz. Daha önce de söylediğim gibi, polise saldırmayın! Bizim görevimiz insanları korumak.” şeklinde cevap verir.

18 Kasım 1989, Cumartesi: Grev duyurulduktan sonra diğer tiyatrocular da katılmış. Tiyatrocular sahnelerini sadece kamusal tartışmalar için açmış. Greve aktörler, tiyatroda çalışan işçiler ve Çekoslavakya’daki bütün öğrenciler de katılmış. Bütün gelişmeler medya üzerinden duyurulamadığı için, posterler yapılarak insanlara aktarılmaya çalışılmış. Bir gün önce bir öğrencinin polis tarafından öldürüldüğü yalan haberi de bunların içinde.

19 Kasım 1989, Pazar:

Bratislava, Brno ve Ostrava’daki tiyatrolar da greve gitmiş. Bratislava’da düzenlenen sanat forumuna katılan Slovak sanatçı, bilimadamları ve liderler, 17 Kasım’da Prag’da yaşanan olayı bir kez daha dile getirmişler.
Prag’da Václav Havel’in öncülük ettiği ve birçok grupla birlikte, Prag Tiyatrosu’nda Yurttaşlık Forumu düzenlenmiş. Demokratik insiyatifin liderleri ‘hükümetin istifası’ nı içeren taleplerini sunmuşlar.

20 Kasım 1989, Pazartesi: Yaklaşık 100.000 kişiyle ilk büyük gösteri Prag’da gerçekleşirken, Bratislava’da da ilk gösteriler gerçekleşmiş.

21 Kasım 1989, Salı:

Başbakan’ın da katıldığı ilk resmi Yurttaşlık Forumu düzenlenmiş. Başbakan insanlara karşı şiddetin olmayacağı konusunda garanti vermiş, ancak ‘tartışmasız bir şekilde sosyalizmi koruyacağını’ da belirtmiş.
Öğrenciler 23 Kasım’da düzenlenecek büyük gösteri için ülkenin birçok yerine haber vermeye gitmişler.
Aynı gün dönemin Komünist Parti başkanı Miloš Jakeš katı tutumunu bozmayarak, sosyalizmin tek alternatif olduğunu söylemiş ve göstericileri eleştirmiş.

22 Kasım 1989, Çarşamba: 27 Kasım’daki büyük gösteri Civil Forum tarafından duyurulmuş.

24 Kasım 1989, Cuma: Federal Televizyon ilk defa 17 Kasım’da yaşanan olayların resimlerini paylaşmış.

26 Kasım 1989, Pazar: İlk kez Başbakan Adamec ile Havel bir araya gelmiş.

27 Kasım 1989, Pazartesi: 17 Kasım’daki olaylardan tam 10 gün sonra, dönemin hükümetine karşı yüzbinlerce insanın katıldığı büyük ve başarılı bir gösteri düzenlenmiş.

29 Aralık’a kadar devam eden bu tür gelişmeler, Kadife Devrim ile sonuçlanarak, ülkenin politikasında, ekonomisinde ve toplumsal alanında dönüşümü de beraberinde getirmiştir.